Miriam Groenen-Ruis geeft als docent Kunst en Beeldende Vorming les in de bovenbouw van het VWO. “In leerjaar 4 start ik vaak met het analyseren van stilstaande beelden. In de vijfde hebben leerlingen dan genoeg bagage om kritisch te leren kijken naar bewegende beelden. Als ik leerlingen de opdracht geef om bij het kijken naar film niet helemaal in de film te duiken, maar juist goed te kijken naar vormgeving, kleuren, datgene wat je op de set ziet en hoe mensen in beeld worden gebracht, dan zeggen ze vaak: ‘Ik heb een hele andere film gezien.’ Ik merk dat vwo- leerlingen de techniek van filmanalyse redelijk snel oppikken. Door filmanalyse leren ze reflecteren wat beeld met hen doet en begrijpen ze dat datgene wat ze om zich heen zien en waaraan ze worden blootgesteld echt niet toevallig is, maar dat dat doordacht is. Als je leerlingen er niet op wijst en geen opdracht geeft, dan kijken ze een film bij wijze van spreken alleen maar met een bak popcorn op schoot. En consumeren ze dus alleen maar.”
LAAT JE NIET AFSCHRIKKEN DOOR TECHNIEK
Binnen het voortgezet onderwijs hebben docenten over het algemeen weinig ruimte voor filmeducatie. Sommige docenten laten zich afschrikken door de beperkte kennis van de techniek, maar volgens Groenen is dat helemaal niet nodig.
“Mijn ervaring is dat leerlingen die interesse hebben in het maken van film, de techniek best wel snel zelf uitzoeken en weten uit te pluizen. Leerlingen zijn vaak sneller en slimmer met digitale media dan een docent. Als docent Beeldende Vorming is het meer onze taak om leerlingen te begeleiden en ondersteunen in het gehele proces: wat wil je vertellen, hoe ga je dat vertellen en welke filmische elementen kun je inzetten om dat verhaal te brengen.’
“Bij mij in de klas zat een leerling die een film maakte met allemaal belangrijke filmmomenten uit de filmgeschiedenis waarin hij zichzelf had gemonteerd. En met hele toffe muziek die door een vriend was gemixt. Ik zou dat zelf nooit kunnen maken, maar ik heb hem wel inhoudelijk gedurende het proces kunnen ondersteunen door hem vragen te stellen over camerastandpunt, belichting, compositie, muziek, het script. Dat kan eigenlijk iedere docent Beeldende Vorming vanuit zijn eigen discipline doen.“
KRITISCH LEREN KIJKEN
Volgens Miriam Groenen-Ruis is het belangrijk dat leerlingen kritisch leren kijken. “Ik vind het belangrijk dat leerlingen beseffen dat datgene wat je ziet, dat daarover nagedacht is. Leerlingen hoeven van mij niet klakkeloos te volgen wat er in beeld komt, maar mogen best kritisch zijn en kijken wat hen geboden wordt. Dat je niet zomaar alles moet geloven wat je ziet, maar dat je daar kritisch blijft. Beelden zijn altijd subjectief en ontwikkeld vanuit een individuele mening of cultuur. Door theorie aan te bieden over film maak je ze daar bewust van: hoe zijn beelden opgebouwd en vanuit welk camerastandpunt is gefilmd? Kijk bijvoorbeeld naar de propagandafilms van Hitler waarbij hij van onderaf werd gefilmd: waarom is daarvoor gekozen, wat doet dit met de status van het personage en wat doet dat met jou als kijker? Het is belangrijk dat leerlingen besef krijgen van beeldmanipulatie. En dat ze ook, op het moment dat ze zelf films maken, die techniek kunnen inzetten.”
Om de drempel voor docenten weg te nemen zodat ze meer met filmeducatie gaan werken, heeft Groenen-Ruis wel een idee. “Er zijn verschillende websites waar je kant-en-klare online lespakketten kunt vinden. Die kunnen docenten gewoon als les gebruiken en dat is denk ik voor veel docenten die met filmeducatie willen werken, heel fijn. Zo heb ik zelf de shortfilm Sevilla in mijn lessen behandeld en dat vond ik erg interessant en leuk. Het is een zeer toegankelijk lespakket en biedt ruimte om met leerlingen in gesprek te gaan. En vanuit de Radboud Universiteit hebben we ook lespakketten die we aanbieden. In september komt er interessante lessenreeks aan waarin leerlingen de videoclip ‘Hold up’ van Beyoncé gaan analyseren en vergelijken met de video-installatie ‘Ever is Over All’ van de hedendaagse kunstenaar Pipilotti Rist.
" Op het moment dat er gratis online bepaalde lessen worden aangeboden die docenten in hun les kunnen inzetten, dan zou dat de inzet van filmeducatie vergroten."
Onze tip
“Op de docentendag komt het belang van film in de maatschappij aan bod, maar ook het stuk analyse: waarom zijn bepaalde dingen op een bepaalde manier gefilmd, en vervolgens laten we docenten ook zelf met film aan de slag gaan. Het belang van film, de theorie, de analyse en de praktijk komen op de docentendag eigenlijk in een vloeiende lijn aan bod. Echt een inspirerende dag en hopelijk zet dat ook aan om echt met filmanalyse in de les aan de slag te gaan.”
