Laterna Magica in Amsterdam, opgericht in 2007, is een IKC voor natuurlijk leren met 700 leerlingen. De leerkrachten die samen met de kinderen zelf film maken, zijn Dorien Nannes en Maud Jacobs, het lerarenduo dat vorig jaar werd verkozen tot winnaar van de verkiezing Filmleraar van het Jaar.
Ook aan het woord in dit Schoolportret: Sebastiaan van Tongeren, die zich als schoolleider 'hoeder' noemt. Deze term is afkomstig uit Joseph Kessels' visie op gespreid leiderschap, een leiderschapsvorm waarbij het erom gaat dat je een team sterker maakt door de teamleden te helpen zelfsturend te zijn en daarbij gebruik maakt van hun talenten en kwaliteiten.
Prikkelende leeromgevingen
De school is ingedeeld in meerdere units met 120 kinderen, waarbinnen ieder kind onderdeel is van één van de vier stamgroepen met zo'n 30 kinderen. Als unit-team met vier of vijf leerkrachten bedien je samen de kinderen van een unit en maak je een gezamenlijk rooster waarbij de één de spellinginstructie geeft en een ander de rekeninstructie. De coaches creëren ook rijke omgevingen waar kinderen aan de slag kunnen zoals het naaiatelier, de kunstuitleen, de ontdek-tuin, de buitenwerkplaats en het muziek- en danstheater.
Op het lokaal dat Dorien sinds vier jaar beheert, staat Filmstudio. In Laterna Magica zijn lokalen met elkaar verbonden met glazen schuifdeuren waardoor Dorien en Maud, die als leerkrachten in dezelfde unit werken, veel met elkaar samenwerken. De ruimtes zijn zo ingericht dat het de kinderen prikkelt om dingen te maken en zelf op onderzoek uit te gaan. Sebastiaan: "De kinderen staan te springen om filmpjes te maken."
VISIE
"Voor ons is het belangrijk dat kinderen 'leren in de werkelijkheid'," zegt Sebastiaan. "Dus het uitgangspunt is dat we de echte wereld binnenbrengen, omdat het motiveert, omdat het leren dan meteen toegepast wordt en omdat kinderen daarmee verantwoordelijkheid voelen." De leraren, 'coaches' genoemd op Laterna Magica, worden uitgedaagd om leersituaties te ontwerpen en met kinderen daarin te duiken.
"Kinderen spreek je als burger-in-spé aan door ze actieve makers te laten zijn," vindt Sebastiaan. Tegenwoordig komen er heel veel beelden op je af, daarom vindt hij film een heel belangrijk element in het onderwijs. "Spreek je kinderen aan als maker en laat je ze zelf film maken, dan begrijpen ze de ‘achterkant’ van het beeld beter en kunnen ze er kritisch mee omgaan, waardoor ze zich daarin niet laten overrompelen. Waar het om gaat, is de actieve houding die je kinderen meegeeft."
LESPROGRAMMA
Maud en Dorien geven wekelijks een workshop filmmaken. Op Laterna Magica worden de kerndoelen van het primair onderwijs niet verspreid over aparte vakken aangeboden, maar in samenhangende inhouden. Die inhoudelijke samenhang bieden ze aan door levensechte opdrachten te creëren, onderzoeksvragen te stellen, maar ook door te werken vanuit samenhangende, grote kernconcepten waarbij het opbouwen van inzicht in de wereld centraal staat.
De filmworkshops sluiten zoveel mogelijk aan bij de kernconcepten. Maud: "Bij het kernconcept energie ontwierpen de kinderen een energiezuinig voertuig. De kinderen begonnen met schetsen en dachten na over vragen als: wat is energiezuinig, welke voertuigen zijn er en welke voorwerpen maken een voertuig zuinig? Ze knutselden en maakten zelf een filmpje."
Taalvaardigheid
Dorien: "Ik ontdekte tijdens het lesgeven dat kinderen op meerdere vlakken veel leren van zelf filmmaken. Kinderen zelf mooie filmpjes laten maken, levert zoveel op! Je kunt knutselen met klei en papier dus het is creatief, maar de kinderen bedenken zelf ook het script waarbij ze een verhaal bedenken en schrijven. Dus dan zijn de kinderen zowel met taal bezig als met film."
Het mooiste vinden ze het denkproces dat de kinderen doorlopen terwijl ze aan het maken zijn. Maud: "De kinderen bekijken hun eigen werk en we stellen vragen. Bekijk je filmpje nog eens goed, is het kloppend of wil je een verbeterde versie maken? Op deze manier kunnen kinderen al jong veel leren. Lesgeven over en met film is veel breder dan het mag lijken. Ze leren aandachtig te kijken, kritischer te kijken en maken. Het gaat ook om leren doorzetten en samenwerken."
Bekijk het filmpje van Filmhub Noord-Holland die Maud en Dorien sprak in het filmlokaal
DESKUNDIGHEID
Sebastiaan: "Maud en Dorien hebben een rijke omgeving ingericht met helder gelabelde voorwerpen. Zowel de kinderen als de opvolgende coaches krijgen veel steun door de manier waarop het lokaal is ingericht waarbij het voor zichzelf spreekt wat je met film kunt doen." Opvolgende leerkrachten kunnen dus heel goed uit de voeten met wat Dorien en Maud hebben opgebouwd. "Eigenlijk is de ruimte ook een pedagoog."
Dankzij dit filmlokaal zit film blijvend in het curriculum. Wat Sebastiaan ook ziet gebeuren, is dat coaches van andere units zich geïnspireerd voelden om ook zo'n filmhoek te maken.
SAMENWERKINGEN
Via de projecten-coach en de muziek- en danscoach van Laterna Magica leerde Maud Anoeska van De Animatiebus kennen. Anoeska ontwikkelde stop-motion-lessen voor de basisschool. Wil jij de lessenserie uitproberen?, vroeg Anoeska. Vanuit die ervaring heeft Maud haar expertise op het gebied van zelf film maken voor jonge kinderen ontwikkeld.
Daarnaast bezocht Laterna Magica in verschillende jaren het Taartrovers Film Festival in Eye Filmmuseum.
LEERLINGEN
"Het jongetje die dit filmpje maakte, zat vol ideeën en verhalen. Maar hij kon die niet altijd op papier kwijt," zegt Dorien. Tijdens een workshop over bekende schilderijen die de kinderen tot leven lieten komen, koos de leerling voor een stilleven met een opengebroken ei in een eierdop en een lepel ernaast. "In zijn fantasierijke filmpje komt eigeel van klei uit het ei borrelen. Een mannetje loopt over de lepel en duikt in het eigeel en er gebeurt nog veel meer. Dorien: "We zien kinderen opbloeien en talenten naar boven komen!"
